Menu

     Jedną z zasad ogólnych postępowania podatkowego jest zasada szybkości i prostoty postępowania wyrażona w art.125 Ordynacji podatkowej, wg której organy powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Realizację tej zasady odnajdziemy w przepisach art.139 Ordynacji podatkowej (dalej Ordynacji) dotyczących terminów załatwienia spraw. Regulacja art. 139 ma na celu dyscyplinowanie organów podatkowych przy załatwianiu spraw podatkowych, a co za tym idzie niedopuszczenie do ich opieszałości czy wręcz bezczynności.

Chodzi oczywiście o to aby nie dopuścić by zwłoka organów podatkowych w załatwianiu spraw podatkowych prowadziła do ujemnych konsekwencji dla strony postępowania, podmiotu zainteresowanego rozstrzygnięciem jego indywidualnej sprawy. Tylko bowiem w miarę szybkie, choć wnikliwe postępowanie daje możliwość rozstrzygnięcia sprawiedliwego i zgodnego ze stanem rzeczywistym. Upływ czasu niestety zazwyczaj skutkuje zacieraniem dowodów, czyni niemożliwym pełne i kompletne zebranie materiału dowodowego, a zatem wskutek zwłoki w działaniu organu podatkowego stan faktyczny nie zawsze bywa prawidłowo ustalony.

Zgodnie z przywołanym już wyżej art.139 § 1 Ordynacji, załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej.

Bez zbędnej zwłoki powinny być załatwiane wszystkie sprawy wymagające przeprowadzenia postępowania dowodowego, w których został już zebrany materiał dowodowy, jednakże ocena dowodów i wydanie rozstrzygnięcia nie powinno trwać dłużej niż jeden miesiąc.

W przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej termin na jej załatwienie może ulec wydłużeniu aż do dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

Ustawodawca przewiduje również załatwianie spraw podatkowych w innych terminach przewidzianych przez Ordynację („chyba, że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej”). Przykładem tego typu terminów mogą być terminy przewidziane dla procedury porozumień w sprawach ustalenia cen transakcyjnych uregulowanej w dziale II a Ordynacji.

Stosownie do art.139 § 2, niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawianych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie.

Powyższy przepis umożliwiający organowi wydanie decyzji na podstawie faktów i dowodów powszechnie znanych lub znanych organowi z urzędu usprawnia i przyspiesza wydanie decyzji. Jedynym mankamentem omawianej regulacji prawnej jest to, że ocena czy sprawa może być załatwiona na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę, należy do organu podatkowego.

W myśl art.139 § 3, załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy – nie później niż w ciągu 3 miesięcy.

Zatem termin na załatwienie odwołania liczy się od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy.

Należy jednak pamiętać, że odwołanie składa się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Zatem to organ I instancji, bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania, przekazuje je organowi odwoławczemu wraz z aktami sprawy i własnym stanowiskiem co do przedstawionych zarzutów. W ten sposób może więc wydłużyć się rzeczywisty czas oczekiwania podatnika na rozstrzygnięcie w postępowaniu odwoławczym.

Dłuższy – trzymiesięczny termin na załatwienie odwołania przewidział ustawodawca dla spraw, w których przeprowadzono rozprawy lub strony złożyły wniosek o ich przeprowadzenie. Przepis ten koresponduje z wprowadzoną z dniem 1 stycznia 2007r. do Ordynacji podatkowej instytucji rozprawy.

Zlekceważenie przez organ podatkowy terminu przewidzianego przez ustawodawcę na załatwienie sprawy podatkowej nie może skutkować negatywnymi konsekwencjami dla podatnika – z tego tytułu. Oznacza to, że nie mogą zostać naliczone odsetki za czas pozostawania w zwłoce przez organ podatkowy. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 23 listopada 2004r.,( FSK 1258/04, LEX nr 162482) wypowiedział się w tej kwestii sposób następujący:

„1. Zgodnie z sensem słów użytych w przepisie art. 54 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej odsetek za zwłokę nie oblicza się za okres od następnego dnia po upływie terminu do rozpatrzenia odwołania do dnia doręczenia stronie decyzji organu odwoławczego. Zatem ustawodawca w hipotezie tej normy wskazuje ogólnie na stan faktyczny, w którym podatkowy organ odwoławczy pozostawał w zwłoce i nie rozpatrywał odwołania w terminie przewidzianym w art. 139 § 3 Ordynacji podatkowej, a więc w terminie dwumiesięcznym”.

O obowiązku załatwiania spraw podatkowych w terminie ustawowym nawet wówczas, gdy decyzja podejmowana jest w oparciu o tzw. koncepcję uznania administracyjnego, przypomina również skład orzekający NSA w Warszawie w wyroku z 25 maja 2001r., (III SA 2024/00, OPP 2002/2/54).

„Do organu administracji publicznej należy wybór jednego z możliwych sposobów rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej umorzenia zaległości podatkowych na podstawie art. 67 § 1 i § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, co jednak nie oznacza, że organ administracji, działając na wniosek zainteresowanego podatnika, może podejmować działanie wtedy dopiero, gdy sam uzna to za stosowne. Okoliczność bowiem, że decyzja ma charakter uznaniowy nie zwalnia organu od obowiązku terminowego załatwiania spraw określonego w art. 139 i n. tej ustawy”.

Od kiedy zaczynają biec terminy załatwienia sprawy podatkowej?

Bieg terminów załatwiania spraw rozpoczyna się z dniem:

• wszczęcia postępowania podatkowego albo
• wniesienia odwołania.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu, przy czym datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest dzień otrzymania żądania przez organ podatkowy lub przez jednostkę informatyczną obsługi administracji podatkowej.

Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.

Koniec terminu wyznacza dzień wydania decyzji. O ile przepisy Ordynacji podatkowej nie stanowią inaczej, organ podatkowy orzeka bowiem w sprawie w drodze decyzji. Należy podkreślić, iż decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty albo w inny sposób kończy postępowanie w danej instancji.

Należy podkreślić iż od terminów załatwiania spraw, o których mowa była wyżej odlicza się wskazane przez ustawodawcę terminy, a mianowicie zgodnie z § 4 art.139 Ordynacji., do terminów określonych w § 1-3 nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.

W praktyce obrotu zazwyczaj nie wlicza się do terminów załatwienia sprawy czasu wyznaczonego przez organ w celu usunięcia przez podatnika braków formalnych pisma procesowego (podania), które skierował do organu.

Opóźnienie spowodowane z winy strony ma najczęściej miejsce wtedy, gdy strona uporczywie narusza terminy kolejno wyznaczane przez organ w celu dokonania określonych czynności.

Jeżeli zaś chodzi o opóźnienie z przyczyn niezależnych od organu, to zgodnie z tezą orzeczniczą wyroku NSA w Warszawie z 26 maja 1999 r., III SAB 83/98, POP 2000/4/108 brak akt sprawy, związany z przesłaniem ich do Naczelnego Sądu Administracyjnego nie jest „przyczyną niezależną od organu” w rozumieniu art. 139 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), uzasadniającą odliczanie czasu jej trwania od terminów przewidzianych w § 1–3 tego artykułu.

Beata Witkowska, prawnik, doradca podatkowy
podatki.pl